عەبدولرحمان بامەرنی
داوی دلۆپا بارانێ، ناڤ و نیشانێن رۆمانا شاعر و نڤیسەر (لوقمان ئاسهی)نە، هەر ژ خواندنا دەستپێكا رۆمانێ وەك هەر رۆمانەكا دهێتە خواندن، رۆماننڤیس هەولددەت ب فێلەكا مەقبول، خواندەڤانی ب دەربرینێن خوەڤە سەرسام بكەت و دەروازەكێ بۆ رۆمانا خوە پەیدا بكەت، هەر دەما خواندەڤا د وێ دەروازەیێدا چوو ژوور، هەتا دووماهی لاپەرێ رۆمانێ د ناڤدا بمینیت، ژنی لاپەرێن وێ پێكدادەت. ژ خواندنا مە یا رەخنەی بۆ ڤێ رۆمانێ، سەرەڕای روودانێن چیرۆكێ بۆ بەری سەرهلدانێ و دورهێلێ عیراقێ یێ وی سەردەمی ڤەدگەڕن، لێ هەر كەسێ رۆمانێ هەتا دووماهی لاپەر بخوونیت، دێ زانیت كو نڤیسەرێ رۆمانێ داڤێن چیرۆكێ وەك وی ڤیای ڤەهاندینە، ئەڤە ژی د چەندین روودانێن د ناڤا رۆمانێ دا بزیقی ددیارن، لەوما ژبلی چیرۆكا عەشقەكێ د ناڤبەرا دو سنێلان دا و پەیوەندیێن وان یێن نەپەنی، وەك دی چەندین روودان بێ دووماهی دمینن و چو ژ ئاگەهی یان بێ ئاگەهی بیت، نڤیسەری هەولدایە زومێ ب تنێ ل سەر ڤێ چیرۆكێ دیار بكەت، ئەڤە ژی لاوازیەكە، ژ بەر كو هەر جه و ناڤ و تشتێ د رۆمانێ دا بهێتە بەحسكرن، دڤێت نڤیسەرێ رۆمانێ بزانیت دێ چاوان لڤینێ دەتێ و رولێ وان ب دووماهی بینیت، خوە خواندەڤان ل ڤێرە ژی، خوەدان هەستە و حەز دكەت هەمی هووردەكاریان بزانیت!
ناڤ و نیشانێن رۆمانێ:
ژێگرتنا ناڤێ هەر بابەتەكی گرنگە، نەخاسم ئەو بابەت پرۆژەكێ مەزن بیت وەك نڤیسینا رۆمانەكێ، نڤیسەرێ رۆمانێ ژی، بزاڤكرینە د رۆمانا خوەدا كاری بۆ ناڤێ رۆمانا خوە بكەت و وەك ناڤ، ب هەر زمانێ بهێتە وەرگێران ژی، ناڤ هەلگرێ تژی رامانایە و ناڤەكێ شاعری و سەرنجراكێشە، هەر ئەڤ سەنگە ژی بوویە، رۆماننڤیس هەولبدەت، ل سەر ڤی ناڤی كار بكەت و چەند لاپەران بۆ تەرخان بكەت، كو مرۆڤ دزانیت، رۆمان بەری بهێتە نڤیسین، ناڤ د خەیالا رۆماننڤیس دا هەبوویە، هەتا وی رادەی كاركرن بۆ بارانێ هاتیەكرن، سەرو دووماهیێن رۆمانێ گەهاندینە ئێك!
تەوزیفكرن:
ئێك ژ ئاریشێن نڤیسەرێن مە كو خودیێ ڤێ رۆمانێ ژی كەتیە د ناڤ وێ شاشیێ دا، تەوزیفكرنا پەیڤانە د جهێ وان یێ دروست دا، هەر ژ رستا ئێكێ بگرە، دەما رۆماننڤیس پەیڤا لبێن بارانێ دئینیت، نزانم، هەتا چ راددە رۆماننڤیس ل سەر ڤێ پەیڤێ راوەستایە یان رەنگە بێژیت ئەڤە دەڤۆكا دەشتا دوبانێ یە یان ئەو زمانێ وی پێ رۆمان نڤیسی، جارێ ئەگەر وان هەمی بەهانان دانینە رەخەكی، تەوزیفكرنا لبێن بارانێ نە یا دروستە و دڤیابا ب چپكێن بارانێ هاتبایە نڤیسین، مادەم مە پەیڤ هەیە، پەیڤەك بەربەلاڤە، بۆ دێ پەنایێ بۆ پەیڤەك شاش یان چێكری بەین، وەك ئێك ژ نڤیسەران پەیڤا شكەستنێ بۆ چپكێن بارانێ ئینیای، ب هزرا من كو ئەڤە ئاریشا گەلەك نڤیسەرێن دی یە، ئەو ب خوە د زمانی دا د مەلەڤان نینن و رەنگە ئەو كەسێن ژێ پرسیار دكەن ژی، د شارەزا نەبن یان هندەك جار نڤیسەری هەولدایە پەیڤێن نوو چێ بكەت. خوە پەیڤ ژی یاری نینە و چاوان هات دێ دەینە بەر كاشویێ خوە!
تەكنیكا ڤەگێرانێ:
تەكنیكا نڤیسینێ بۆ رۆمانێ گەلەك گرنگە، ب ساناهیترین تەكنیك ژی، ئەوە یا رۆماننڤیس ب خوە روودانان ڤەدگێریت، كاراكتەر چاوان دلڤن و تەمەنێ وان و ئاستێ وان و رەوشەنبیریا وان بۆ هەر ڤەگێرانەكێ گرنگیا خوە یا جودا هەیە، هەكە رۆماننڤیس بوو ڤەگێر، بوو پشكەك ژ كاراكتەرێن خوە، دڤێت بیركرنا وی ژی هەمان بیركرنا كاراكتەرێن وی بیت، لێ د ڤێ رۆمانێ دا ئەڤ چەندە ل بەرچاڤ نەهاتیە وەرگرتن، دەستپێكا رۆمانێ و روودانێن رۆمانێ ب گۆتنێن كوڕەكی دهێنە ڤەگێران، كو رۆماننڤیسی خوە تەحشی چیرۆكا وی كریە و ل سەر زارێ وی ئاخفتنێن وی بۆ راستڤەكرینە و تشتێن جوان ل سەر زارێ وی، دەربڕینێن جوان، ل گەل خواندنێ دێ هەست كەی، ئەڤ كوڕێ د تەمەنێ سنێلەیا خوە دا ئێك ژ نڤیسەرێن خودان سەربۆرە د ڤەهاندنا شعرێ و لێكئینانا پەیڤێن جوان دا. د خواندنا هەر رۆمانەكێ ژی دا، ئەم رۆمانێ ناخوونین ب تنێ ژ بۆ گوهداریكرنا چیرۆكێ، دڤیابایە رۆماننڤیسی ئەڤ چەندە ل بەر چاڤ وەرگرتبایە، رۆماننڤیسی هەولدایە ب دەربڕینێن جوان روودانان بۆ خواندەڤای پێشكێش بكەت، خواندەڤان ژی ل ڤێرە كەسەكێ ئەكتیڤە، ژ بەر هندێ رۆمانێ دخوونیت، كەسەكێ ئەكتیڤە وەك مرۆڤ و وەك پشكدار د جڤاكەكێ دا، دەما تو رۆمانێ بۆ وی ددەیە ناسكرن، كو ل سالێن هەشتیان هاتیە نڤیسین، دەما تو بۆ ددەیە دیاركرن كو د تەمەنێ د بن بیست سالیێ دا ئەو پەیڤ ژ زاردەڤێ كوڕەكی بۆ كچەكێ دهێنە نڤیسین، دڤێت تو ب زمانێ وی تەمەنی و وێ قۆناغێ بنڤیسی، ژ بەر كو روودانێن چیرۆكێ ب تنێ بەس نینن و خواندەڤای دڤێت هەمی تشتەكی ژ وێ قۆناغێ بزانیت، ژیان چاوان بوویە، سەرەدەری چاوان بوویە، پێَكڤەژیان و ژیانا جڤاكی چاوان بوویە، ئەڤە هەمی خالێن گرنگن نابیت د سەر رۆماننڤیسی را دەرباز ببن، ب هزرا من هەكە رۆماننڤیسی تەكنیكا ڤەگێرانێ ل سەر زارێ كەسەكێ دی ڤەگوهاستبایە نەدكەتە ڤێ شاشیا زیق، ل دەڤەرا بەهدینان ژی، مە نموونێن ژ ڤی رەنگی هەنە، وەك رۆمانا نەییا بەندەمانێ یان مریەمایێ.....). خوە راستە روودانێن رۆمانێ ژ خەیالێ دهێنە دروستكرن، لێ تەمەن و قوناغ ژی گرنگن!
رۆمان ب كورتی:
هەكە كورتیا رۆمانێ وەربگرین، مەردان كارەكتەرێ سەرەكیێ رۆمانێ، وەك چیرۆكا هەر سنێلەكێ ل تەمەنێ وی، ب تنێ چاڤێن وی ل رەگەزێ دی دگەریان و شیا كچەكێ ب ناڤێ (بەفرین) ب خوە ڤە گرێبدەت و هەر كەسێ ژیانا گوندان ژی دیتی، سەرەڕای چاڤدێریەكا زێدەتر ژ ژیانا باژێران، كو چو تشت ناهێنە ڤەشارتن و هەمیان ئاگەه ژ ئێكدو هەیە، لێ دەلیڤێن دیتنێ و هەڤگەهشتنێ ژی زێدەترن، هۆسان ڤان هەردوویان خوە دگەهاندە ئێك و ژڤان ددانان، ژڤانێن وان ل رەخ و دۆرێن گوندی بوون، هەتا قەدەرا وان كەسەك ب ناڤێ (شێخ حەسەن)، ب سەر چیرۆكا وان هلبووی، ئەو د خوها وان را گرتین، سەرهلبوونەكا هۆسا ژی بێ هێڤە و وێڤە یان پاقژكرنا نامووسێ یە یان كوشتنا كوڕ و كچانە، لێ ڤی كەسی ژی، مەبەستێن خوە و مەرجێن خوە هەبوون. ئەڤ مرۆڤێ هەنێ، كو ژ ئێك ژ وان رەبیان دهاتە ناڤ گوندی و ب عەرەبیا خوە و نڤێژێن خوە شیا بالا خەلكێ گوندی بۆ خوە رابكێشیت، كو ئەڤ كەسە ژ دیندەها پێغەمبەری بیت، ب تنێ كو عەرەبە و عەرەب یانكو ئیسلام. لەوما باوەریەكا تەمام د ناڤ خەلكێ گوندی دا بۆ خوە دروست كربوو و دبنڕا مەبەستێن خراب هەبوون، دڤیا ژ وی بزانیت، پێشمەرگە دهێنە گوندی یان نە!
چیرۆك وەك رۆماننڤیسی زوم خستیە سەر، زێدەتر چیرۆكەكا عەشقێ یە و نەزێدەتر، ئەڤ دیمەنێن بووینە كەرەستێن رۆمانێ وەك وی كەسێ ب سەر وان هلبووی، هاتنا پێشمەرگەی بۆ ناڤ گوندی و ئەو هەمی تشتێن دی یێن د رۆمانێ دا دكەڤنە بەرچاڤێن خواندەڤانی، هەر ژ مرنا دایكا كوڕكی و باركرنا مالا كچكێ بۆ مووسلێ و بەرزەبوونا بابێ كچكێ و شووكرنا وێ كچێ ب گەنجەكێ زەنگینێ عەرەب و ئەو كەسێ بابێ كچێ مالا خوە بریە د ناڤ مالا وی دا و پشتی بەرزەبوونا بابێ وێ ب كچا خوە هژمارتی و دایكا وێ ب خووشكا خوە، دیسا دەما وێ كچێ شوو ب وی گەنجێ عەرەب كری، ب تنێ خودێ ئێك كوڕ دایێ و ناڤێ هەڤالێ خوە یێ سنێلەیێ دانایە سەر ئەو ژی (مەردان)ە، چیرۆكا رۆمانێ ل ڤێرە راناوەستیت، رۆماننڤیس هەولددەت سەرێن دەزیێن رۆمانێ ل جهەكێ بگەهینتە ئێك، لەوما، هەولددەت كاراكتەرێن خوە نزیكی ئێك بكەت و ل ئێك باژێر دگەهینتە ئێك، چاوان ل دەمەكی مە دگۆت كوڕێن چیرۆكانە، دەمێ مە گوهداریا چیرۆكێن فۆلكلۆری دكر، هۆسان مەردان ل دهۆكێ دبیتە ماموستا و ل ئێڤاریان ژی، كارێ سەخبێركرنا باخچێن مالان دكەت، دا كاراكتەرێن وی ل جهەكێ گونجای بگەهنە ئێك، زەلامێ ئەڤیندارا وی كو عەرەبە، مالا خوە دئینتە دهۆكێ و ڤللەیەكێ كرێ دكەت و ل كەسەكی دگەڕیت كو سەخبێریا باخچێ وی بكەت، هۆسان مەردان و بەفرین ئێك دبینن. زێدەرەوی د ڤێ هەڤدیتنێ دا، كو چەندین جار خوە دگەهینە ئێك و دەمێن رۆمانسی ل گەل ئێك دبۆرینن، ل دووماهیێ بۆ زەلامێ بەفرینێ دیار دبیت، كو هەڤژینا وی خیانەتا هەڤژینێی ل گەل كریە، گەفێن كوشتنێ لێ دكەت و بەر ب باژێرێ مووسل ڤەدگەڕنە ڤە، ژبلێ ڤان كارەكتەرێن مە گۆتین، چەندین ناڤێن دی د رۆمانێ دا دهێن، كو نڤیسەری رۆل پێبەخشیە و رۆمان ب خوە چیرۆكەكە و خواندەڤا دزانیت دێ دووماهیەكا ژ ڤی رەنگی بیت و خوە نڤیسەرێ رۆمانێ ژی ب ئەنقەست هەولدایە، داڤێن چیرۆكێ ل ڤێرە ب دووماهی و هلاویستی بهێلیت!
• لوقمان ئاسیهی، داوی دلوپا بارانێ، رۆمان، قەبارێ ناڤین 154 لاپەر، چاپخانا گەنج.
• دروژناما ئەڤرو ژمارە 2008 یا روژا 6/11/2016 دا بلاڤ بویە.
%20copy.jpg)
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق